Eigenlijk was ik een beetje teleurgesteld, nadat ik afgelopen zomer meer over het IJslands Preventie Model (IPM) had gelezen. Teleurgesteld, omdat het IPM alleen gericht is op het voorkomen van middelengebruik onder jongeren. Tegelijk was ik ook enthousiast, maar dan over de IJslandse aanpak zelf. Daarbij wordt ingezet op de sociale integratie van jongeren door deelname aan groepsactiviteiten op het gebied van sport, muziek, kunst en vrijwilligerswerk. Een aanpak die, wat mij betreft, voor alle levensfasen ingezet zou moeten worden.
Het maakte dat ik besloot een position paper te schrijven (zie de link onderaan), waarbij ik me baseer op enkele tientallen wetenschappelijke publicaties en artikelen over het IPM. En het woord ‘position paper’ zegt het eigenlijk al: met mijn paper bepaal ik positie ten opzichte van het IPM en wil ik ook inspiratie bieden voor een eigen Fryske Mienskip Oanpak (FMO) op basis van de aanpak en ervaringen in IJsland.
Wat is het IJslands Preventie Model?
Het IPM is een op wetenschappelijke theorieën gebaseerde aanpak om het gebruik van alcohol en drugs onder jongeren te voorkomen[1]. Bij de aanpak wordt nauw samengewerkt door allerlei betrokkenen binnen de lokale gemeenschap, waarbij de school als knooppunt fungeert1. Jongeren hangen niet op straat rond, maar zijn drie tot vier keer per week, onder professionele begeleiding, bezig met naschoolse activiteiten, zoals voetbal, zwemmen, muziek, dans, kunst en vrijwilligerswerk[2].
De IJslandse aanpak is gericht op primaire preventie d.w.z. het voorkomen van ongewenst gedrag nog voordat hier sprake van is[3]. De aanpak is dan ook niet specifiek gericht op het voorkomen van middelengebruik en kan in bredere zin bijdragen aan het voorkomen van gezondheidsproblemen[4], zo stellen ook de onderzoekers die betrokken zijn bij het IPM. Desondanks wordt dat nog niet gedaan. Ook in Nederland niet, waar het IJslands model, na een aantal succesvolle pilots, nu over het hele land wordt uitgerold onder de naam Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO). Ook deze aanpak is primair gericht op het tegengaan van middelengebruik onder jongeren.
Op naar een aanpak voor alle levensfasen
Op mijn beurt zag ik, na het lezen van alle literatuur over het IPM, een veelheid aan al bestaande initiatieven samenkomen in een bredere aanpak op basis van de interventies en ervaringen in IJsland. En zo ontstond het idee voor de Fryske Mienskip Oanpak (FMO), waarbij ingezet wordt op bewegen en ontmoeten voor alle levensfasen; met activiteiten op het gebied van sport, muziek, kunst en vrijwilligerswerk die geworteld zijn in de lokale gemeenschap. Activiteiten die bijdragen aan de sociale samenhang binnen de Friese mienskip en een gezonde leefstijl bevorderen. Doelstellingen die helemaal aansluiten bij de ambities van de Friese Preventie Aanpak.
Lerende van de ervaringen in IJsland zou ook bij het FMO, wat mij betreft, vanuit knooppunten gewerkt moeten worden. Bij kinderen en jongeren kan, net als in IJsland, de school het knooppunt zijn van waaruit activiteiten plaatsvinden. Bij volwassenen en ouderen zou dat het dorpshuis of wijkcentrum kunnen zijn. Daarnaast moeten de activiteiten niet alleen op vrijwilligers draaien (die zijn immers steeds moeilijker te vinden), maar moet er, in navolging van het IPM, ook altijd professionele ondersteuning zijn. Welzijnswerk in de breedste zin, van jeugd- en jongerenwerk tot bibliotheken, zou wat mij betreft voor die ondersteuning moeten zorgen.
| De 10 werkzame bestanddelen van de Fryske Mienskip Oanpak (op basis van het IJslands Preventie Model) 1. Gericht op ontmoeten (sociale betrokkenheid en participatie) en bewegen (gezonde leefstijl) 2. Voor alle levensfasen (lyts, jong, grut en wiis) 3. Met activiteiten op het gebied van sport, muziek, kunst en vrijwilligerswerk 4. Initiatief vanuit de lokale mienskip 5. Met zoveel mogelijk belanghebbenden (breed draagvlak) 6. Professionele ondersteuning en lokale versterking van kennis en vaardigheden 7. Aansluiten bij en versterken van bestaande initiatieven en activiteiten 8. Werken vanuit knooppunten (scholen en dorpshuizen/wijkcentra) 9. Financiering voor langere termijn (fondsenwerving) 10. Periodieke monitoring, evaluatie en bijsturing |
Opgroeien in een Kansrijke Omgeving
En dan terug naar het IPM of OKO, zoals de aanpak in Nederland heet. De bestuurscommissie Gezondheid van de Veiligheidsregio Fryslân heeft onlangs besloten om ook in onze provincie met de OKO-aanpak te starten. Daar is immers al een landelijk programma voor en laten we beginnen waar de energie zit. We doen dat vanuit de coalitie ‘Gezond Leven’ van de Friese Preventie Aanpak. Met het oog op de bredere mogelijkheden die we zien, is besloten om in Fryslân de aanpak niet alleen te richten op jongeren van 10 tot 18 jaar, maar op de hele levensfase ‘jong’, zoals de FPA die heeft gedefinieerd, van 4 tot 18 jaar. En we zetten niet alleen in op het voorkomen van middelengebruik, maar breed op bewegen en ontmoeten. Vanuit de OKO-aanpak zou, wat mij betreft, dan een olievlekwerking moeten ontstaan naar de andere levensfasen.
In mijn position paper presenteer ik een visie en doe ik enkele eerste richtinggevende uitspraken voor een Fryske Mienskip Oanpak. Die moet uiteraard verder uitgewerkt worden. Daarom ben ik blij dat het bestuurlijk platform van de FPA mijn position paper onlangs heeft aangenomen als inspiratiedocument; met de opdracht aan een taskforce vanuit het Programma Management Team van de FPA om dit verder uit te werken. Bij die uitwerking heeft ook de Bestuurscommissie Gezondheid laten weten aan de voorkant betrokken te willen worden. Kortom: wordt vervolgd.
Jouke Douwe de Vries MSc
Lees hier mijn position paper over de Fryske Mienskip Oanpak
Read the English translation here
Illustratie: Friese Preventie Aanpak
[1] Sigfusdottir, I., Kristjansson, A., Gudmundsdottir, M., & Allegrante, J. (2011). Substance use prevention through school and community-based health promotion: a transdisciplinary approach from Iceland. Global health promotion, 18(3), 23–26.
[2] The Atlantic – Young, E. (2017). How Iceland Got Teens to Say No to Drugs [Article]. The Atlantic, January 19, 2017.
[3] Sigfusdottir, I., Kristjansson, A., Gudmunsdottir, M., & Allegrante, J. (2010). A collaborative community approach to adolescent substance misuse in Iceland. International psychiatry: bulletin of the Board of International Affairs of the Royal College of Psychiatrists, 7(4), 86–88.
[4] Sigfusdottir, I., Thorlindsson, T., Kristjansson, A., Roe, K., & Allegrante, J. (2008). Substance use prevention for adolescents: the Icelandic Model. Health promotion international. 24. 16-25.
